Tweet
https://www.telegraaf.nl/nieuws/3307...afkeer-vandaan
'Gevestigde orde kijkt neer op kiezer'
Waar komt linkse BBB-afkeer vandaan?
De kloof. Zelden was hij zichtbaarder dan in de geschrokken, verontwaardigde, boze en ook zure reacties op de monsteroverwinning van BBB bij de Provinciale Statenverkiezingen. Wat gaat er schuil achter die afkeer? „De gevestigde orde kijkt neer op de BBB-kiezer, die zich afvraagt waarom er niet wordt geluisterd.”
Boze boeren en burgers op weg naar het Binnenhof. Dat schreeuwt om een satirische reactie, dachten ze bij Bnn-Vara. In het radioprogramma De Nieuws BV waagde Marcel van Roosmalen een poging. BBB is als de ’Joodse Raad 2.0’, mompelde hij. „Caroline van der Plas zal moeten meewerken aan de eliminatie van de eigen achterban.”
:quality(50)/cdn-kiosk-api.telegraaf.nl/227605f8-ca82-11ed-8066-02d2fb1aa1d7.jpg)
Een dag later was een cabaretière te gast, die wegens de monsterzege van BBB bekende te ’verlangen naar een dictatuur’. „Ik doe mijn best om niet op de BBB-kiezer neer te kijken, maar ze maken het mij zo moeilijk.” In de Volkskrant concludeerde columnist Erdal Balci dat de ’onderontwikkelde massa’s’ hadden gesproken. Zorgelijk want: „De planeet is te prachtig om haar lot in hun handen te leggen.”
Denigrerend
Het zijn enkele voorbeelden uit de kakofonie aan denigrerende opmerkingen over Caroline van der Plas en haar aanhang. „Die enorme, openlijke afkeer in wat tegenwoordig ’rijk-linkse’ kringen wordt genoemd, vind ik schokkend”, zegt financieel geograaf Ewald Engelen (60). „Het is uitdrukking van de kloof tussen degenen die zichzelf verstandig en keurig wanen – vaak academisch geschoolden – en degenen die zij zien als ’niet netjes’ en ’dom’, meest praktisch opgeleiden. Wat hier achter zit, is de gedachte: ’Wij zijn fatsoenlijk, wij weten wat er moet gebeuren, wij hebben de wijsheid in pacht, maar we slagen er maar niet in om jullie ervan te overtuigen dat er maar één onweerlegbare waarheid is: de onze. Dus moeten we het jullie nóg beter uitleggen.’ De PvdA reageerde ook altijd zo na weer een verkiezingsnederlaag.”
’Zelfgenoegzame kaste’
Historicus Coos Huijsen (84) neemt deze reflex in linkse milieus al waar sinds de jaren 60. Sindsdien houdt de voormalige PvdA-politicus een ’zelfgenoegzame kaste’ van hogeropgeleiden, die op zoveel terreinen – politiek, bestuur, media, wetenschap, de kunsten – de dienst uitmaakt, een spiegel voor, onder meer in zijn boek Ode aan het klootjesvolk. „Al tijdens mijn periode in de PvdA, in de jaren 80, merkte ik dat een nieuwe generatie van jonge, arrogante hoogopgeleiden de partij had overgenomen”, zegt Huijsen. „Die stelden de ervaring van de ’gewone man’ onder curatele: mensen uit de volksbuurten moesten hun mond houden want wat zij vertelden, was onkies. Dat is op links in al die jaren niet veranderd.”
Hoon
Iemand die weet hoe de hoon voelt, die nu Caroline van der Plas en haar aanhang ten deel valt, is christelijk politicus Kees van der Staaij (54). ’Vuile vieze Kees van der Staaij, brand toch in de hel’, beet cabaretière Claudia de Breij hem ooit toe op Twitter, als reactie op een haar onwelgevallig politiek standpunt. Van der Staaij zocht het contact en er ontlook een kortstondige vriendschap, die De Breij weer afbrak toen het SGP-Kamerlid opnieuw een standpunt innam dat haar niet beviel.
„Er is in Nederland nauwelijks ruimte voor een conservatief verhaal”, zegt Van der Staaij. „De progressief-liberale visie wordt gezien als ’normaal’ en de druk om je daaraan te conformeren is heel erg groot. Je ziet het in de reacties op die seksuele voorlichtingsweek, Lentekriebels, op basisscholen. Je móet daar wel in meegaan, ruimte voor kritiek is er nauwelijks. Ik denk ook dat de onwrikbare stellingnames van Sigrid Kaags D66 het maatschappelijk verzet zeer hebben gevoed. Dat dwingende is heel bedrukkend.”
Hoewel zijn vriendschap met De Breij strandde, blijft Van der Staaij erbij: om elkaar beter te begrijpen, moet je je politieke en ideologische tegenstanders in de ogen kijken en met elkaar in gesprek gaan. „Dat informele contact, ook onder Kamerleden, is in de politiek heel belangrijk. Maar ook politici sluiten zich steeds vaker op in de eigen bubbel. Helaas.”
Compromis
Dat laatste doet Caroline van der Plas niet, valt waarnemers op. „In tegenstelling tot bijvoorbeeld FvD, lijkt BBB geen antisysteempartij”, zegt de Tilburgse hoogleraar rechtsgeleerdheid Maurice Adams (58). „Met Van der Plas valt te praten en zaken te doen, begrijp ik. Dat is het meest wezenlijke aan de democratie: compromissen sluiten. Die noodzaak in ons systeem om naar consensus te zoeken, heb ik altijd als een grote deugd beschouwd. Ik denk dat we dit proces nu zien in de provincies.”
Ook Kees van der Staaij, die wel wordt gezien als het geweten van de Tweede Kamer, ziet bij BBB de bereidheid om bij te dragen aan het democratisch proces. „Ik vind het positief hoe keihard Caroline van der Plas werkt in de Kamer en hoe zij de debatten serieus neemt. Dat doet niet elke nieuwe partij. Sommigen komen enkel een praatje houden, maken een filmpje en zetten dat op sociale media. Caroline laat zien dat zij beseft dat ons democratische systeem, met alle gebreken die eraan kleven, het alternatief is voor een burgeroorlog en dat die democratie onze verdediging en steun behoeft.”
’Op safe spelen’
Het is nu aan BBB in de provincies om inhoud te geven aan dat democratische mandaat. Of er veel zal veranderen? Maurice Adams waarschuwt: „Straks zal BBB mede beleid moeten maken, en dat is echt een vak. Dan heb je een stabiele organisatie nodig en bekwame mensen. Of dat lukt, zal de toekomst uitwijzen.”
Van der Staaij wijst op de recente geschiedenis van nieuwkomers in de politiek. „Leefbaar Rotterdam slaagde erin om ook daadwerkelijk bestuurskracht te ontwikkelen, maar dat is eerder uitzondering dan regel.”
Ewald Engelen kijkt verder vooruit, naar eventuele Tweede Kamerverkiezingen.
„Ik denk eerlijk gezegd niet dat er daar zoveel zal veranderen. De geschiedenis laat zien dat de kiezers bereid zijn om te experimenteren bij verkiezingen die er niet veel toe doen, maar bij verkiezingen voor de Tweede Kamer spelen ze weer op safe, daarbij enorm aangemoedigd door de meeste media.”
’Systeemcrisis’
Het fascineert Engelen dat er een grote groep ’dakloze kiezers’ bestaat, die telkens weer hoopt op veranderingen door weer een nieuwe partij, van Fortuyns LPF en de PVV tot FvD en nu BBB. „Terwijl zittende politici, de technocraten die eigenlijk een broertje dood hebben aan de democratie, telkens aan de macht blijven hoewel ze er een klerezooi van maken.”
„Kijk naar de mislukte onderwijshervormingen, de uitverkoop van de volkshuisvesting, de vermarkting van het zorgstelsel, de kinderopvang, de toeslagenaffaire, de banken- en eurocrisis, het klimaatbeleid, nu weer stikstof: het zijn vooral die dakloze kiezers, meest praktisch opgeleiden, die van al die mislukkingen de dupe worden”, aldus Engelen.
„En als ze hun beklag doen, of zoals nu hun toevlucht zoeken bij BBB, worden ze belachelijk gemaakt en ’dom’ genoemd. Hoe vaak kan die cyclus nog worden herhaald? We zitten midden in een systeemcrisis. Wat gebeurt er als ook dit experiment met BBB mislukt? Lenin zei al: ’Er zijn decennia waarin niets gebeurt en weken waarin decennia gebeuren’.”
Spanningen
Net als Engelen waarschuwt ook Maurice Adams voor een situatie waarin de spanningen te hoog oplopen.
„Die kan ontstaan als, onder druk van allerlei internationale ontwikkelingen die het Nederlandse debat overstijgen, de middenklasse nog verder uitholt en de flanken uitdijen. Om die middenklasse stabiel te houden, zijn grote hervormingen nodig: van het pensioensysteem en de gezondheidszorg tot het belastingstelsel. Daar hoor ik veel te weinig over.”
Vooralsnog gaat het Haagse debat over de vraag hoe om te gaan met de spectaculaire opkomst van BBB. „Frans Timmermans heeft zich al bereid verklaard om Caroline van der Plas de Europese regels uit te leggen”, zucht Ewald Engelen. „Zij mag op audiëntie. Dat elitaire dedain sluit naadloos aan bij de aanname dat er maar één waarheid is, die in het geval van een verkiezingsnederlaag beter moet worden uitgelegd. De fout ligt altijd bij de kiezer, nooit bij de beleidsmakers.”
'Gevestigde orde kijkt neer op kiezer'
Waar komt linkse BBB-afkeer vandaan?
De kloof. Zelden was hij zichtbaarder dan in de geschrokken, verontwaardigde, boze en ook zure reacties op de monsteroverwinning van BBB bij de Provinciale Statenverkiezingen. Wat gaat er schuil achter die afkeer? „De gevestigde orde kijkt neer op de BBB-kiezer, die zich afvraagt waarom er niet wordt geluisterd.”
Boze boeren en burgers op weg naar het Binnenhof. Dat schreeuwt om een satirische reactie, dachten ze bij Bnn-Vara. In het radioprogramma De Nieuws BV waagde Marcel van Roosmalen een poging. BBB is als de ’Joodse Raad 2.0’, mompelde hij. „Caroline van der Plas zal moeten meewerken aan de eliminatie van de eigen achterban.”
Een dag later was een cabaretière te gast, die wegens de monsterzege van BBB bekende te ’verlangen naar een dictatuur’. „Ik doe mijn best om niet op de BBB-kiezer neer te kijken, maar ze maken het mij zo moeilijk.” In de Volkskrant concludeerde columnist Erdal Balci dat de ’onderontwikkelde massa’s’ hadden gesproken. Zorgelijk want: „De planeet is te prachtig om haar lot in hun handen te leggen.”
Denigrerend
Het zijn enkele voorbeelden uit de kakofonie aan denigrerende opmerkingen over Caroline van der Plas en haar aanhang. „Die enorme, openlijke afkeer in wat tegenwoordig ’rijk-linkse’ kringen wordt genoemd, vind ik schokkend”, zegt financieel geograaf Ewald Engelen (60). „Het is uitdrukking van de kloof tussen degenen die zichzelf verstandig en keurig wanen – vaak academisch geschoolden – en degenen die zij zien als ’niet netjes’ en ’dom’, meest praktisch opgeleiden. Wat hier achter zit, is de gedachte: ’Wij zijn fatsoenlijk, wij weten wat er moet gebeuren, wij hebben de wijsheid in pacht, maar we slagen er maar niet in om jullie ervan te overtuigen dat er maar één onweerlegbare waarheid is: de onze. Dus moeten we het jullie nóg beter uitleggen.’ De PvdA reageerde ook altijd zo na weer een verkiezingsnederlaag.”
’Zelfgenoegzame kaste’
Historicus Coos Huijsen (84) neemt deze reflex in linkse milieus al waar sinds de jaren 60. Sindsdien houdt de voormalige PvdA-politicus een ’zelfgenoegzame kaste’ van hogeropgeleiden, die op zoveel terreinen – politiek, bestuur, media, wetenschap, de kunsten – de dienst uitmaakt, een spiegel voor, onder meer in zijn boek Ode aan het klootjesvolk. „Al tijdens mijn periode in de PvdA, in de jaren 80, merkte ik dat een nieuwe generatie van jonge, arrogante hoogopgeleiden de partij had overgenomen”, zegt Huijsen. „Die stelden de ervaring van de ’gewone man’ onder curatele: mensen uit de volksbuurten moesten hun mond houden want wat zij vertelden, was onkies. Dat is op links in al die jaren niet veranderd.”
Hoon
Iemand die weet hoe de hoon voelt, die nu Caroline van der Plas en haar aanhang ten deel valt, is christelijk politicus Kees van der Staaij (54). ’Vuile vieze Kees van der Staaij, brand toch in de hel’, beet cabaretière Claudia de Breij hem ooit toe op Twitter, als reactie op een haar onwelgevallig politiek standpunt. Van der Staaij zocht het contact en er ontlook een kortstondige vriendschap, die De Breij weer afbrak toen het SGP-Kamerlid opnieuw een standpunt innam dat haar niet beviel.
„Er is in Nederland nauwelijks ruimte voor een conservatief verhaal”, zegt Van der Staaij. „De progressief-liberale visie wordt gezien als ’normaal’ en de druk om je daaraan te conformeren is heel erg groot. Je ziet het in de reacties op die seksuele voorlichtingsweek, Lentekriebels, op basisscholen. Je móet daar wel in meegaan, ruimte voor kritiek is er nauwelijks. Ik denk ook dat de onwrikbare stellingnames van Sigrid Kaags D66 het maatschappelijk verzet zeer hebben gevoed. Dat dwingende is heel bedrukkend.”
Hoewel zijn vriendschap met De Breij strandde, blijft Van der Staaij erbij: om elkaar beter te begrijpen, moet je je politieke en ideologische tegenstanders in de ogen kijken en met elkaar in gesprek gaan. „Dat informele contact, ook onder Kamerleden, is in de politiek heel belangrijk. Maar ook politici sluiten zich steeds vaker op in de eigen bubbel. Helaas.”
Compromis
Dat laatste doet Caroline van der Plas niet, valt waarnemers op. „In tegenstelling tot bijvoorbeeld FvD, lijkt BBB geen antisysteempartij”, zegt de Tilburgse hoogleraar rechtsgeleerdheid Maurice Adams (58). „Met Van der Plas valt te praten en zaken te doen, begrijp ik. Dat is het meest wezenlijke aan de democratie: compromissen sluiten. Die noodzaak in ons systeem om naar consensus te zoeken, heb ik altijd als een grote deugd beschouwd. Ik denk dat we dit proces nu zien in de provincies.”
Ook Kees van der Staaij, die wel wordt gezien als het geweten van de Tweede Kamer, ziet bij BBB de bereidheid om bij te dragen aan het democratisch proces. „Ik vind het positief hoe keihard Caroline van der Plas werkt in de Kamer en hoe zij de debatten serieus neemt. Dat doet niet elke nieuwe partij. Sommigen komen enkel een praatje houden, maken een filmpje en zetten dat op sociale media. Caroline laat zien dat zij beseft dat ons democratische systeem, met alle gebreken die eraan kleven, het alternatief is voor een burgeroorlog en dat die democratie onze verdediging en steun behoeft.”
’Op safe spelen’
Het is nu aan BBB in de provincies om inhoud te geven aan dat democratische mandaat. Of er veel zal veranderen? Maurice Adams waarschuwt: „Straks zal BBB mede beleid moeten maken, en dat is echt een vak. Dan heb je een stabiele organisatie nodig en bekwame mensen. Of dat lukt, zal de toekomst uitwijzen.”
Van der Staaij wijst op de recente geschiedenis van nieuwkomers in de politiek. „Leefbaar Rotterdam slaagde erin om ook daadwerkelijk bestuurskracht te ontwikkelen, maar dat is eerder uitzondering dan regel.”
Ewald Engelen kijkt verder vooruit, naar eventuele Tweede Kamerverkiezingen.
„Ik denk eerlijk gezegd niet dat er daar zoveel zal veranderen. De geschiedenis laat zien dat de kiezers bereid zijn om te experimenteren bij verkiezingen die er niet veel toe doen, maar bij verkiezingen voor de Tweede Kamer spelen ze weer op safe, daarbij enorm aangemoedigd door de meeste media.”
’Systeemcrisis’
Het fascineert Engelen dat er een grote groep ’dakloze kiezers’ bestaat, die telkens weer hoopt op veranderingen door weer een nieuwe partij, van Fortuyns LPF en de PVV tot FvD en nu BBB. „Terwijl zittende politici, de technocraten die eigenlijk een broertje dood hebben aan de democratie, telkens aan de macht blijven hoewel ze er een klerezooi van maken.”
„Kijk naar de mislukte onderwijshervormingen, de uitverkoop van de volkshuisvesting, de vermarkting van het zorgstelsel, de kinderopvang, de toeslagenaffaire, de banken- en eurocrisis, het klimaatbeleid, nu weer stikstof: het zijn vooral die dakloze kiezers, meest praktisch opgeleiden, die van al die mislukkingen de dupe worden”, aldus Engelen.
„En als ze hun beklag doen, of zoals nu hun toevlucht zoeken bij BBB, worden ze belachelijk gemaakt en ’dom’ genoemd. Hoe vaak kan die cyclus nog worden herhaald? We zitten midden in een systeemcrisis. Wat gebeurt er als ook dit experiment met BBB mislukt? Lenin zei al: ’Er zijn decennia waarin niets gebeurt en weken waarin decennia gebeuren’.”
Spanningen
Net als Engelen waarschuwt ook Maurice Adams voor een situatie waarin de spanningen te hoog oplopen.
„Die kan ontstaan als, onder druk van allerlei internationale ontwikkelingen die het Nederlandse debat overstijgen, de middenklasse nog verder uitholt en de flanken uitdijen. Om die middenklasse stabiel te houden, zijn grote hervormingen nodig: van het pensioensysteem en de gezondheidszorg tot het belastingstelsel. Daar hoor ik veel te weinig over.”
Vooralsnog gaat het Haagse debat over de vraag hoe om te gaan met de spectaculaire opkomst van BBB. „Frans Timmermans heeft zich al bereid verklaard om Caroline van der Plas de Europese regels uit te leggen”, zucht Ewald Engelen. „Zij mag op audiëntie. Dat elitaire dedain sluit naadloos aan bij de aanname dat er maar één waarheid is, die in het geval van een verkiezingsnederlaag beter moet worden uitgelegd. De fout ligt altijd bij de kiezer, nooit bij de beleidsmakers.”
maar dat is allemaal in de marge
Comment